Inteligencja emocjonalna (EQ) została pierwszy raz opisana przez Daniela Golemana i koncepcja bardzo szybko nabrała rozgłosu. Pojawiło się na jej temat bardzo wiele książek. Powstaje wiele kursów dotyczących jej rozwijania i przypisuje się jej czasami niemalże magiczne możliwości. Sam Goleman postuluje, że EQ silniej wiąże się z sukcesem zawodowym oraz społecznym, niż pozostałe rodzaje inteligencji (np. powszechnie znane IQ). Czy rzeczywiście inteligencja emocjonalna wiąże się z sukcesem i szczęściem? Czy sama koncepcja EQ jest w ogóle spójna?
Czym jest inteligencja emocjonalna?
EQ definiuje się jako zdolność do spostrzegania i rozumienia emocji swoich oraz innych ludzi, a także umiejętne zarządzanie nimi i przetwarzanie. Goleman wymienia jedenaście jej składników: samoświadomość, samoocena, samokontrola, empatia, asertywność, perswazja, przywództwo, współpraca, motywacja, zdolności adaptacyjne i sumienność.
Wielu badaczy postuluje jednak, że inteligencja emocjonalna w takim znaczeniu, jest po prostu zbiorem cech osobowości lub znajomością norm kulturowych i odrzucają istnienie EQ. Teoria wydaje się nie być do końca spójna. Weźmy taką sumienność- jest ona cechą osobowości, co oznacza, że się z nią rodzimy. Z kolei asertywność jest umiejętnością, której każdy z nas się może nauczyć, biorąc udział w kursie lub czytając książki związane z komunikacją międzyludzką. Samokontrola będzie wiązać się m.in. z impulsywnością, a ta może już być cechą naszego temperamentu, który jest wynikiem funkcjonowania naszego układu nerwowego.
Wpływ EQ na sukces zawodowy, akademicki oraz pensję
Okazuje się, że inteligencja emocjonalna to nie wszystko. Metaanaliza Maccan i współpracowników (2019) wykazała, że ma ona duże znaczenie, ale znajduje się na trzecim miejscu, po IQ oraz sumienności (czyli poziomie motywacji i wytrwałości). Jej wpływ jest największy w naukach humanistycznych. Rzeczywiście, jest ona predyktorem wysokości wynagrodzenia- osoby z wysokim EQ zarabiają statystycznie więcej (Sanchez Gomez i in., 2021), co wiąże się z faktem, że osoby z wysokim EQ odznaczają się wysokimi umiejętnościami intepersonalnymi.
Patrzyłabym jednak krytycznie na te wyniki- wiele ze składników EQ będzie powiązane ze stylem wychowawczym naszych rodziców. Wykształcone i bardziej zamożne osoby, częściej wychowują swoje potomstwo w duchu rodzicielstwa bliskości oraz na swoje własne podobieństwo. Oznacza to, że osoby te mogły mieć też lepszy start w życiu. Zaczynając budować swoje dorosłe życie jest nam zdecydowanie łatwiej osiągnąć sukces, niż gdy zaczynaliśmy od wydostania się z rodziny, w której istniał problem alkoholowy. Osoby wychowane w przemocowych domach, mają także większe ryzyko zachorowania na wszelkiego rodzaju zaburzenia psychiczne, z PTSD, zaburzeniami lękowymi i nastroju na czele.
Inteligencja emocjonalna a poczucie szczęścia
Wysoki poziom inteligencji emocjonalnej koreluje również z wysokim poziomem dobrostanu i subiektywnym odczuciem szczęścia. Badanie Szczygieł i Mikołajczak (2017) sugeruje, że dzieje się to między innymi za sprawą celowego skupiania się na pozytywnych emocjach i świadomego ich przeżywania. EQ wiąże się też z wysokim poziomem kompetencji interpersonalnych, które mają wpływ na jakość naszych relacji, a te z kolei łączą się z poczuciem szczęścia. Osoby z wysokim EQ lepiej rozpoznają też swoje emocje, więc łatwiej mogą nimi zarządzać.
Należy pamiętać jednak, że korelacja mówi nam tylko o tym, że dwa zjawiska współwystępują – nie ma tu mowy o związku przyczynowo skutkowym. Mogą istnieć również inne czynniki, które wpływają na wyższy poziom szczęścia tych osób, a wymykają się w badaniu.
Czy można ćwiczyć inteligencję emocjonalną?
Istnieją kursy, podczas których uczestnicy mogą nauczyć się rozpoznawać swoje emocje oraz nimi zarządzać. Pracuje się na nich również nad odczytywaniem emocji innych ludzi oraz zwiększeniem swojego ogólnego poziomu samoświadomości. Nabywa się także umiejętności komunikacyjne. Metaanaliza Hodzic i współpracowników (2017) pokazuje, że treningi takie istotnie zwiększają poziom EQ.
Pamiętajmy jednak, że pomiędzy inteligencją emocjonalną a dobrostanem czy sukcesem zawodowym, pośredniczy jeszcze wiele innych elementów, takich jak ogólne zdrowie, początkowy status socjoekonomiczny czy warunki, w których dorastaliśmy. Dobrą wiadomością jest jednak to, że niezależnie od tego wszystkiego, możemy rozwijać swoją inteligencję emocjonalną. Mogą to być wszelkiego rodzaju umiejętności mindfulness, komunikacja bez przemocy, asertywność, czy zarządzanie pracownikami. Psychoterapia również będzie miała pozytywny wpływ na kompetencje, które zostały wymienione w definicji EQ.
W mojej ocenie, koncepcja EQ wydaje się być odrobinę naciągana i przestarzała. Oczywiście, wszystkie wymienione w niej kompetencje będą miały istotny wpływ na nasze funkcjonowanie, natomiast zamknięcie ich wszystkich w jeden konstrukt, bardzo spłaszcza nasze rozumienie człowieka, szczęścia i dobrostanu.
Literatura:
Maccann, Carolyn & Jiang, Yixin & Brown, Luke & Double, Kit & Bucich, Micaela & Minbashian, Amirali. (2019). Emotional Intelligence Predicts Academic Performance: A Meta-Analysis. Psychological bulletin. 146. 10.1037/bul0000219.
Hodzic, Sabina & Scharfen, Jana & Ripoll Botella, Pilar & Holling, Heinz & Zenasni, Franck. (2017). How Efficient Are Emotional Intelligence Trainings: A Meta-Analysis. Emotion Review. 10. 10.1177/1754073917708613.
Gilar-Corbi, R., Pozo-Rico, T., Sánchez, B., & Castejón, J. L. (2019). Can emotional intelligence be improved? A randomized experimental study of a business-oriented EI training program for senior managers. PloS one, 14(10), e0224254. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0224254
Urquijo, I., Extremera, N., & Azanza, G. (2019). The Contribution of Emotional Intelligence to Career Success: Beyond Personality Traits. International journal of environmental research and public health, 16(23), 4809. https://doi.org/10.3390/ijerph16234809
Sanchez-Gomez, M., Breso, E., & Giorgi, G. (2021). Could Emotional Intelligence Ability Predict Salary? A Cross-Sectional Study in a Multioccupational Sample. International journal of environmental research and public health, 18(3), 1322. https://doi.org/10.3390/ijerph18031322
Furnham, Adrian & Petrides, K.. (2003). Emotional Intelligence and Happiness. Social Behavior and Personality: an international journal. 31. 815-823. 10.2224/sbp.2003.31.8.815.
Szczygiel, Dorota & Mikolajczak, Moïra. (2017). Why are people high in emotional intelligence happier? They make the most of their positive emotions. Personality and Individual Differences. 117. 177-181. 10.1016/j.paid.2017.05.051.