Netflixowy serial „Ty” pobijał ostatnio rekordy popularności. Główny bohater to czarujący, młody mężczyzna, który “przez przypadek” zabija swoje ukochane partnerki oraz ludzi, którzy w jakiś sposób je krzywdzą. Nie jest to jednak typowy “psychopata”, seryjny morderca który morduje z zimną krwią i nie odczuwa poczucia winy. Intencje Joe zawsze wydają się wynikać ze szlachetnych pobudek, nie czerpie on przyjemności ze swoich uczynków. Nie ma on poczucia wyższości nad innymi ludźmi i wydaje się, że stara się troszczyć o dobro innych, ma zasady i odróżnia dobro od zła (choć w przypadku tego drugiego, jest ona dosyć relatywna). W mediach rozszalała się dyskusja, jakie zaburzenia możemy zobaczyć w serialu “Ty”. Na co może cierpieć Joe Goldberg?
Joe Goldberg – przykład osobowości mnogiej
W ostatnim sezonie “Ty” obserwujemy prawdopodobnie dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (DID), inaczej zwane osobowością mnogą/wieloraką. Współwystępuje ono u pacjentów, którzy cierpią także na PTSD. Wiele osób mylnie uznało Joe za osobę chorą na schizofrenię.
Zaburzenie to cechuje występowanie przynajmniej dwóch odrębnych osobowości oraz obecności luk pamięciowych. Może to przypominać stan opętania, owładnięcia. Joe w ostatnim sezonie “przełącza” się na osobowość, która jest odwzorowaniem Rhysa Montrose’a i nie ma świadomości swoich działań – nie pamięta, że kogoś zamordował. Nie zdaje sobie nawet sprawy, że nie posiada on żadnych wspomnień z pewnych momentów swojego życia.
W dysocjacyjnym zaburzeniu tożsamości, osobowości te często nie wiedzą o swoim istnieniu i są od siebie całkowicie odmienne. Jedna z nich może być nieśmiałą, heteroseksualną nastolatką, druga odważnym, dorosłym mężczyzną, trzecia homoseksualną, starszą kobietą.Każda z nich może mówić, zachowywać się, ubierać w inny sposób. W zaburzeniu tym mogą występować także omamy. Pierwsza zmiana osobowości następuje najczęściej nagle, pod wpływem stresujących wydarzeń życiowych, kolejne mogą wyłonić się np. podczas sesji psychoterapeutycznych. Osoby te mają zazwyczaj jedną, dominującą osobowość. Możliwe jest zintegrowanie ich w wyniku długotrwałej psychoterapii. Zaburzenie te występuje bardzo rzadko.
Osobowość mnoga, którą można zobaczyć w serialu „Ty”, jest oczywiście przejaskrawionym przykładem tego zaburzenia. Większość ludzi, którzy na nie cierpią, nie będzie miała w sobie części, które mordują innych ludzi. Zmiany te czasami nie są nawet widoczne dla otoczenia, ponieważ są tak niewielkie. Nie jest to zaburzenie często diagnozowane i budzi wiele kontrowersji, wielu specjalistów zaprzecza jego istnieniu twierdząc, że osobowości te są sztucznie wywoływane przez terapeutów (głównie hipnoterapeutów).
Joe Goldberg – nie do końca erotomania
Erotomania to zaburzenie urojeniowe, w którym pacjent jest przekonany, że obiekt jego westchnień jest w nim zakochany. Od pierwszych sezonów można zauważyć, że Joe interpretuje zwyczajne gesty kobiet jako przejaw zainteresowania nim (choć nie ich miłości, więc nie spełnia to kryteriów diagnostycznych), nawet jeśli zupełnie nic takiego się nie dzieje. Ich normalne spojrzenia odbiera jako znak głębokiego połączenia i zrozumienia, zakładając, że osoba ta czuje to samo, co on.
Według kryteriów diagnostycznych, osoba ta cierpiąca na to zaburzenie, jest przekonana, że obiekt jego westchnień darzy go miłością (na zaburzenie to zazwyczaj cierpią stalkerzy). Najczęściej obiekty miłości to osoby popularne, na eksponowanych stanowiskach. Joe to zapewne jakiś twist do tego zaburzenia, bo on przekonań o zakochaniu swoich partnerek nie miał. Mogliście zobaczyć natomiast erotomanię u stalkerki Lady Phoebe. Była ona przekonana, że Lady Phoebe w jakiś sposób się z nią komunikowała, darzyła ją sympatią. Osoby dotknięte zaburzeniem urojeniowym nie doświadczają innych trudności, takich jak zaburzenia myślenia, zachowania czy nastroju. Często świetnie funkcjonują w społeczeństwie i zaburzenia myślenia dotyczą wyłącznie jednej sytuacji.
PTSD i zaburzenia osobowości u Joe Goldberga
Joe najpewniej cierpi również na PTSD, czyli zespół stresu pourazowego, co jest zrozumiałe w kontekście jego traumatycznych doświadczeń z dzieciństwa. Jako dziecko doświadczył on przemocy oraz porzucenia, był źle traktowany przez otoczenie. Z pewnością można u niego zaobserwować lękowy styl przywiązania, charakteryzujący się ciągłymi obawami, że zostanie się opuszczonym przez obiekt swojej miłości i zaabsorbowaniem relacją.
Wiele osób wskazuje na antyspołeczne i narcystyczne zaburzenie osobowości, ale po przeanalizowaniu kryteriów diagnostycznych, trudno się pokusić o taką diagnozę. Postać nie jest na tyle spójna, aby móc je stwierdzić. Np. z jednej strony Joe zabija, ale empatyzuje z ludźmi i odczuwa poczucie winy. Nie jest to więc spójne z kryteriami antyspołecznego zaburzenia osobowości. W narcystycznym zaburzeniu osobowości z kolei dominuje przekonanie o własnej wyjątkowości, czego także nie zaobserwujemy u Joe’go, nawet gdyby brać pod uwagę, że może to być narcyzm o podtypie wrażliwym. Jego przekonania o wyjątkowości dotyczą przede wszystkim jego związków. Z pewnością jednak można zauważyć cechy obydwu tych zaburzeń.
Postać Joe’go Goldberga nie jest do końca spójna pod kątem diagnostycznym. Jest swoistą mieszanką wielu różnych zaburzeń i można traktować kryteria diagnostyczne jako inspirację do stworzenia bardzo barwnej postaci. Stanowi ona ciekawy przykład zaburzeń (jakkolwiek przerysowany), które rzadko widujemy w filmach czy serialach (ciekawym przykładem osobowości mnogiej jest także kobieta z filmu “Sybil”). W mojej ocenie, jest to naprawdę świetny serial. Wart spędzenia nad nim kilkunastu wieczorów.