Mechanizmy obronne są sposobami naszego mózgu na ochronę przed cierpieniem. Freud dzielił je na zdrowe i niezdrowe, ale każdy z nich może zarówno wyrządzić szkody, jak i przysłużyć się nam. Czasami jest to również niejednoznaczne.

Są to mechanizmy, które zniekształcają rzeczywistość wokół nas. Każdy z nas je stosuje, w mniejszym lub większym stopniu. Pełnią one bardzo ważną funkcję i, jak sama nazwa wskazuje, chronią nas przed doświadczaniem cierpienia. O psychopatologii mówimy, gdy są one stosowane w nadmiarze oraz nieadekwatnie. Wyróżnia się wiele mechanizmów obronnych, do najważniejszych zaliczamy:

Zaprzeczenie

Polega na nierealistycznej interpretacji wydarzeń oraz ignorowanie, pomijanie nieprzyjemnych faktów, aby uniknąć bólu. Można zaprzeczać swoim uczuciom, jak i faktom.

Przykład: kobieta zaprzeczająca, że jej mąż ma romans, pomimo wielu dowodów potwierdzających zdradę.

Wyparcie

Polega na ‘zapomnieniu’ trudnych wydarzeń. Często występuje u osób, które doświadczyły traumy. Nie oznacza to, że takich wydarzeń nie da się przypomnieć. Często dzieje się tak w terapii, ale czasami również znienacka.

Przykład: dziecko, które doświadczało w dzieciństwie przemocy, nie pamięta żadnych aktów agresji.

Tłumienie

Celowe ignorowanie nieprzyjemnych uczuć i myśli, zastępowanie ich innymi, przyjemnymi.

Przykład: zdradzona osoba decyduje, że nie będzie już nigdy myśleć o tym zdarzeniu.

Projekcja

Jest to przypisywanie własnych, nieprzyjemnych myśli i uczuć lub nieakceptowanych cech i zachowań innym osobom.

Przykład: osoba, która zdradzała swojego partnera, sama podejrzewa go/ją o niewierność.

Przemieszczenie

Polega na przeniesieniu uczuć z jednej osoby, wobec której nie mogą zostać wyrażone, na inną, często bliską osobę.

Przykład: pracownik na swojego szefa, po powrocie do domu stosuje agresję słowną wobec rodziny.

Reakcje upozorowane

Są to zachowania przeciwne do odczuwanych uczuć i impulsów, które nie są przez jednostkę akceptowane.

Przykład: Mężczyzna jest zły na swoją partnerkę i przygotowuje dla niej romantyczną kolację.

Regresja

Jest to cofnięcie się do poprzedniej fazy rozwojowej, która kojarzy się z poczuciem bezpieczeństwa. Najczęściej w reakcji na stres i trudne wydarzenia.

Przykład: 6-letnie dziecko zaczyna ssać kciuka, gdy dowiaduje się o rozwodzie rodziców.

Racjonalizacja

Wyjaśnianie wydarzeń lub zachowań swoich lub innych ludzi, w bardziej akceptowalny sposób.

Przykład: Osoba, która nie dostała wymarzonej pracy, stwierdza, że dobrze się stało, bo nie jest gotowa na zmiany.

Sublimacja

Polega na przekierowaniu nieakceptowanych społecznie impulsów na działania, które są powszechnie akceptowane.

Przykład: Osoba, która podświadomie chce krzywdzić innych ludzi, pisze na ten temat książki.

Izolacja

Polega na oddzieleniu uczuć od trudnych wydarzeń z przeszłości.

Przykład: Osoba opowiadająca o byciu pobitą, mówi o tym bez żadnych emocji.

Nasz umysł jest naprawdę skomplikowaną maszyną i wykształcił wiele sposobów, aby nas do pewnego stopnia oszukać, a to wszystko po to, aby nas chronić. Weźmy mechanizm wyparcia – czasami takie “zapomnienie” trudnego doświadczenia, jest jedynym sposobem, aby nasz mózg mógł sobie poradzić z sytuacją.

Z drugiej strony, w przyrodzie nic nie ginie – takie wypieranie trudnych wydarzeń dalej będzie na nas wpływać, ale w przebraniu, bo np. pod postacią depresji. Niektóre osoby mogą jednak krzywdzić innych, a nawet siebie, przez brak świadomości stosowanych mechanizmów obronnych. Weźmy osobę, która wszystkich swoich partnerów oskarża o brak umiejętności bycia w bliskiej relacji. Rzeczywiście, może być tak, że wchodzi w relację wyłącznie z takimi osobami, ale bardzo możliwe, że sama, na podświadomym poziomie, boi się bliskości. W ten sposób, te zakopane w podświadomości treści, znajdują swoje ujście w świecie. Często też osoby, które podświadomie same bardzo źle o sobie myślą, uważają, że wszyscy wokół mają o nich złe zdanie.

Bardzo skrajnym przykładem tego, w jaki sposób nasz mózg potrafi chronić nas przed cierpieniem, są zaburzenia konwersyjne, czyli takie, które sprawiają, że nasze ciało odmawia posłuszeństwa w reakcji na trudne przeżycia. Przykładem mogą być osoby, które przeżyły rewolucję Czerwonych Khmerów w Kambodży. Była to jedna z najokrutniejszych rewolucji, o których słyszał świat. Niektórzy z ocalałych stracili wzrok, beż żadnej organicznej przyczyny. Tak jakby ich oczy mówiły “ja już nie chcę patrzeć na okrucieństwo”.

Nasze umysły są niesamowicie skomplikowane, nie ma co się więc dziwić, że często samych siebie nie możemy zrozumieć. Ale, kawałek po kawałku, możemy sobie to wszystko rozkładać na czynniki pierwsze.